Perspectief

Mijn moeder keek ietwat schamper naar de foto die geplaatst was bij een artikel van mijn hand. Een Afrikaan, lopend door de tropen met een kinderwagen op zijn hoofd. “Hm”, concludeerde ze, “die heeft duidelijk het wiel niet uitgevonden!”

Toevallig wist ik dat de fotograaf, met wie ik regelmatig samenwerkte, de onderkant van het beeld had weggesneden, waardoor je niet meer zag dat de man feitelijk door een rivier waadde. Het gevolg was waarschijnlijk ingrijpender dan hij had voorzien, maar ik vind het wel een goed voorbeeld van hoe ‘nepnieuws’ kan ontstaan – bedoeld of onbedoeld.

Neem mijn moeder: opgevoed in een tijd dat Nederland nog ‘wit’ was en de waarheid (bij gebrek aan andere visies) vast leek te staan. Zo had zij (onbewust?) een vooroordeel opgebouwd over vermeend ‘primitieve’ volkeren. Vanuit haar typisch westerse denkpatroon ging zij er van uit dat Afrikanen niet logisch konden denken. En deze foto was in haar ogen het ultieme bewijs. Want wie zet er nou iets op zijn hoofd dat zelf rollen kan?  

Haar ‘gelijk’ was echter gebaseerd op een onvolledig beeld. Immers, de rivier ontbrak. Terwijl er in háár wereldbeeld bovendien altijd bruggen voorhanden zijn als je een rivier of kanaal moet oversteken. Zou zij zelf in een dergelijke, ‘primitieve’ situatie slim genoeg zijn geweest om überhaupt op het idéé te komen een kinderwagen (met mij erin) op haar hoofd te zetten? Onmogelijke opdracht!
Ondertussen kon de Afrikaan zich niet verdedigen.

Dan was er nog de fotograaf zelf. Had hij meer belang gehecht aan het scoren met een ‘komisch’ bedoeld effect dan aan een waarheidsgetrouwe kiek? Of kwam het versneden beeld naar zijn mening in esthetisch opzicht zo meer tot zijn recht, niet beseffend dat de ‘boodschap’ daarmee ook op zijn kop kwam te staan?   

Hoe dan ook – we kunnen in niemands hoofd kijken- in mijn ogen is dit verhaaltje een goed voorbeeld van wat er feitelijk voortdurend gebeurt, in het groot en in het klein. We oordelen en veroordelen, terwijl we zelden of nooit écht het fijne van iets af weten. Het universum is te alomvattend, om via losgehaakte fragmenten daadwerkelijk te kunnen begrijpen wat er gaande is; laat staan te verklaren. Het blijven stukjes van een groter geheel waar wij ons blind op staren. Denk aan de afzonderlijke vlakken van een schitterend geslepen diamant: fascinerend om te zien, maar telkens slechts een deel van het geheel tonend. De achterkant, de onderkant, de zijkant… ze blijven voor ons ongezien. Ons perspectief is per definitie beperkt. En als journalist is het belangrijk, je daarvan constant bewust te blijven. Want dat besef kan, mits goed gebruikt, een enorm voordeel zijn bij het schrijven van verhalen.